سیروز کبدی چیست؟

سیروز کبدی (cirrhosis of the liver) نوعی اختلال کبدی است که در آن بافت زخم به تدریج جایگزین سلول های سالم کبدی شده و در صورت پیشرفت بیماری، در نهایت ممکن است عملکرد کبد دچار اختلال شده و متوقف شود.

سیروز کبدی یک بیماری پیشرونده است که طی سال ها و به آرامی رشد می کند.

در اثر آسیب های مکرر و طولانی مدت به کبد، بافت های سالم کبد تخریب شده و بافت زخم جای آن ها را می گیرد که عوارض خطرناکی به دنبال داشته و ممکن است جریان خون را نیز دچار مشکل کند.

آمار نشان می دهد سیروز کبدی عامل مرگ ۱۲ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت ایالات متحده می باشد.

در این مقاله با علائم و روش های درمان بیماری سیروز کبدی آشنا خواهید. همچنین به ۴ پرسش مهم زیر نیز پاسخ داده ایم؛ پس در ادامه همراه ما باشید :

1. طول عمر بیماران سیروز کبدی چقدر است؟

2. آیا سیروز کبدی قابل درمان است؟

3. آیا سیروز کبدی کشنده است؟

4. آیا سیروز کبدی واگیر دارد است؟

علائم و درمان سیروز کبدی

علائم سیروز کبدی

سیروز کبدی در مرحله آغازین بیماری علائم واضح و شایعی ندارد اما به مرور و با رشد بافت زخم، عملکرد کبد دچار مشکل شده و نشانه های زیر ممکن است در فرد ظاهر شود:

• پدیدار شدن مویرگ های خونی در قسمت بالایی شکم

• خستگی

• بیخوابی

• خارش پوست

• کاهش اشتها

• کاهش وزن

• حالت تهوع

• درد یا حساسیت تماسی در ناحیه کبد

• کف دست قرمز یا لکه دار

• ضعف

با پیشرفت بیماری ممکن است علائم و نشانه های زیر نیز ظاهر شود:

• افزایش تعداد ضربان قلب

• تغییرات شخصیتی

• خونریزی لثه

• کاهش حجم بدن از جمله بازوان

• مشکل هضم دارو و الکل

• گیجی

• سرگیجه

• تولید مایع در پاها (ادما)

• ریزش مو

• کبودی

• زردی (یرقان) یا زرد شدن پوست، سفیدی چشم و زبان

• کاهش میل جنسی

• مشکلات حافظه

• تب مکرر و افزایش خطر ابتلا به عفونت

• گرفتگی عضلات

• خونریزی بینی

• درد در شانه راست

• تنگی نفس

• مدفوع سیاه و قیری رنگ یا خیلی کم رنگ

• ادرار تیره

• خون بالا آوردن

• مشکلات در راه رفتن و تحرک

به دنبال جایگزینی بافت کبدی با بافت زخم، برخی گره های احیاکننده به صورت توده هایی در کبد ایجاد می شود که نتیجه تلاش کبد برای درمان آسیب ها می باشد.

علت سیروز کبدی چیست؟

برخی از عوامل شایع و موثر در ابتلا به سیروز کبدی عبارتند از:

• اعتیاد به مصرف الکل

• ابتلا به هپاتیت B و C

• کبد چرب

• فلزات سمی در بدن

• هپاتیت خود ایمنی

• بیماری های ژنتیکی؛ مانند هموکروماتوز (تجمع آهن در کبد) و ویلسون (تجمع مس در کبد)

• انسداد مجاری صفراوی؛ بر اثر بیماری هایی همچون سرطان مجاری صفراوی یا سرطان پانکراس ایجاد می شود.

• سندرم باد کیاری؛ باعث ایجاد لخته های خون در رگ های کبدی می شود.

• فیبروز کیستیک

• کلانژیت اسکلروزیس اولیه؛سخت شدن و زخم مجاری صفراوی

• گالاکتوزمی

• انگل شیستوستومیوز

مصرف الکل و سیروز کبدی

معمولا کبد سموم ناشی از مصرف الکل را از بین می برد اما مصرف بیش از حد آن، باعث آسیب شدید به سلول های کبد و از کار افتادن آن می شود.

مصرف الکل در بیشتر موارد خطر ابتلا به برخی بیماری های کبدی را افزایش می دهد، از جمله:

کبد چرب: که ناشی از افزایش بیش از حد چربی در کبد می باشد.
هپاتیت الکلی: زمانی رخ می دهد که سلول های کبدی متورم می شوند.
سیروز کبدی الکلی: تقریبا ۱۰ تا ۱۵ درصد افراد معتاد به الکل دچار این بیماری می شوند.

هپاتیت و سیروز کبدی

عفونت هپاتیت C می تواند باعث آسیب کبدی شده و در نهایت به سیروز کبدی منجر شود. هپاتیت C علت شایع سیروز در اروپای غربی، آمریکای شمالی و بسیاری نقاط دیگر جهان است اگرچه هپاتیت B و D نیز در بروز سیروز کبدی نقش دارند.

کبد چرب و سیروز کبدی

استاتو هپاتیت غیر الکلی (NASH) از انواع کبد چرب است که با انباشته شدن بیش از حد چربی در کبد آغاز شده و به مرور باعث بروز التهاب و زخم شدن کبد و در نهایت می تواند به سیروز کبدی منجر شود. خطر ابتلا به بیماری نش در افراد چاق، بیماران دیابتی و افرادی که فشار خون بالا دارند بیشتر از سایرین است.

تشخیص سیروز کبدی

در صورتی که فرد علائمی همچون تب با لرز، تنگی نفس، بالا آوردن خون، مدفوع تیره یا خواب آلودگی غیرطبیعی داشته باشد لازم است هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کند.

پزشک پس از معاینه بیمار ممکن است تست های زیر را انجام دهد:

آزمایش خون؛ عملکرد کبد را نشان داده و اگر سطح آلانین ترانس آمیناز (ALT) و ترانس آمیناز آسپارتات (AST) بالا باشد ممکن است بیمار به هپاتیت مبتلا باشد.

اسکن؛ سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی برای تشخیص بزرگ شدن کبد یا زخم و گره های موجود در آن انجام می شود.

بیوپسی؛ با نمونه برداری سلول های کبد می توان سیروز کبدی و علت آن را مشخص کرد.

آندوسکوپی؛ دکتر با لوله کوچکی از داخل کبد را معاینه کرده و عروق خونی و نشانه های سیروز کبدی را بررسی می کند.

روش های درمان سیروز کبدی

تشخیص زودهنگام سیروز کبدی به درمان علت اصلی و کاهش عوارض آن کمک زیادی می کند. روش های درمانی سیروز کبدی تا حد زیادی بر درمان عوامل اصلی و عوارض آن، برای جلوگیری از پیشرفت بیماری تمرکز دارد. از جمله:

۱٫ رژیم غذایی متعادل و مصرف مولتی ویتامین ها

افراد مبتلا به سیروز کبدی باید از غذاهای فراوری شده و نمک پرهیز کرده و مولتی ویتامین ها و مواد غذایی سالم به رژیم غذایی خود اضافه کنند و با رژیم غذایی سالم از بروز چاقی، کلسترول و قند خون بالا پیشگیری کنند.

۲٫ درمان اعتیاد به الکل

اگر سیروز کبدی ناشی از اعتیاد طولانی مدت به الکل باشد مهم است که بیمار اعتیاد را ترک کرده و از مصرف الکل اجتناب کند.

۳٫ اجتناب از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی

داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن باعث بدتر شدن وضعیت بیماری و عملکرد کبد و کلیه می شود.

۴٫ درمان بیماری های موثر در ابتلا به سیروز کبدی

در صورتی که سیروز کبدی ناشی از آسیب سلول های کبدی از بیماری های هپاتیت B یا C باشد در این صورت احتمالا پزشک داروهای ضد ویروس برای کنترل آسیب ها تجویز خواهد کرد.

برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت B از واکیسناسیون استفاده می شود اما برای ویتامین C واکسنی وجود ندارد.

در صورتی که بیمار به هموکروماتوز یا ویلسون مبتلا باشد از داروهایی جهت کاهش آهن و مس کبد و جلوگیری از آسیب بیشتر به کبد استفاده می شود.

در صورتی که فرد مبتلا به هپاتیت خودایمنی باشد از داروهای پردنیزون و آزاتیوپرین برای سرکوب سیستم ایمنی و کاهش التهاب کبد استفاده می شود.

۵٫ درمان عوارض ناشی از سیروز کبدی

ادما و آسیت: نمک و آب اضافی در بدن باعث بروز تورم در نواحی پا (ادما) یا شکم (آسیت) می شود، پزشکان مصرف نمک و مایعات را در این افراد ممنوع کرده و در صورتی که بیماری بهبود نیابد از دیورتیک ها استفاده شده یا مایع شکمی توسط پزشک از بدن خارج می شود.

فشار خون در سیاهرگ ها: سیروز کبدی باعث کند شدن جریان خون در کبد شده و خون در بخش هایی از سیاهرگ ها انباشته و فشار زیادی به آن ها وارد خواهد کرد، در این صورت داروهایی جهت کنترل فشار خون در عروق خونی تجویز شده تا از خونریزی جلوگیری کند. علائم خونریزی با آندوسکوپی قابل تشخیص است.

اگر بیمار خون بالا بیاورد یا در مدفوع او خون مشاهده شود احتمالا به واریس مری دچار شده که ناشی از فشار زیاد روی سیاهرگ ها و پاره شدن آن ها می باشد و نیاز به رسیدگی اورژانسی دارد. ممکن است از روش های زیر برای رفع این حالت استفاده شود:

• بستن باند (باندینگ): یک باند پلاستیکی کوچک در اطراف واریس می بندند تا از خونریزی جلوگیری شود.

• اسکلروتراپی تزریقی: پس از آندوسکوپی یک ماده به واریس تزریق می شود که باعث لخته شدن خون می شود.

• لوله سنگستیکن بلاکمور: در این روش یک بالون در انتهای لوله ای قرار گرفته و لوله از طریق گلوی بیمار به معده رسیده و بالون باد می شود. این عمل باعث ایجاد فشار روی واریس ها شده و خونریزی را متوقف می کند.

• در صورتی که روش های فوق موثر نباشد یک لوله فلزی به داخل کبد وارد شده و سیاهرگ را به رگ های کبدی وصل می کند تا مسیر جدیدی برای خون ایجاد شده و با کاهش فشار، خونریزی متوقف شود.

عفونت: داروهای آنتی بیوتیک به بیمار تجویز می شود تا جلوی هرگونه عفونت گرفته شود.

سرطان کبد: ابتلا به سیروز کبدی احتمال بروز سرطان کبد را افزایش می دهد و احتمالا پزشک آزمایش خون منظم و اسکن را برای پیشگیری یا تشخیص به موقع سرطان توصیه خواهد کرد.

کارسینوم سلول های خونی شایع ترین نوع سرطان کبد و سومین عامل مرگ و میر در جهان است.

آنسفالوپاتی کبدی (سطح بالای توکسین در خون): برای درمان این وضعیت نیاز به تجویز داروهای خاص برای کاهش سطح سموم خون می باشد.

اختلالات انعقادی: سیروز کبدی ممکن است باعث ایجاد اختلال در لخته شدن خون شده و موجب بروز خونریزی یا لخته های خطرناک شود.

توجه: سندرم هپاتوپولمونری (عارضه ریوی ناشی از سیروز کبدی) و سندرم هپاتورنال ( نارسایی کلیوی خطرناک و مرگبار) نیز از دیگر عوارض سیروز کبدی هستند.

۶٫ پیوند کبد

در سیروز کبدی حاد که قسمت وسیعی از کبد درگیر شده ممکن است درمان بیماری امکان پذیر نبوده و نیاز به پیوند کبد باشد. این روش درمان آخرین راه حل موجود است.

مراحل و انواع سیروز کبدی

معمولا سیروز کبدی دارای سه مرحله زیر است:

A: نسبتا خفیف
B: متوسط
C: شدید

دسته بندی دیگر سیروز کبدی را به دو دسته زیر تقسیم می کنند:

جبران پذیر؛ کبد با وجود آسیب دیدگی به عملکرد خود ادامه می دهد
جبران ناپذیر؛ کبد نمی تواند به درستی عمل کند و علائم حاد خواهد شد

راه های درمان گیاهی سیروز کبدی

هشدار: قبل از مصرف هرگونه داروی گیاهی و خانگی برای درمان سیروز کبدی حتما با پزشک مشورت کنید.

۱٫ دانه پاپایا

در طب آیورودا برای دفع سموم کبد و درمان سیروز کبدی از دانه پاپایا استفاده می شود.

مقداری دانه پاپایا را آسیاب کنید تا ۱ قاشق غذاخوری آب دانه پاپایا به دست بیاید، ۱۰ قطره آب لیمو تازه به آن اضافه کرده و به مدت یک ماه هر روز دو یا سه بار از این داروی گیاهی استفاده کنید.

۲٫ چای سبز

چای سبز حاوی آنتی اکسیدان های فراوان است که اثر استرس اکسیداتیو را کاهش داده و به دلیل خواص ضدویروسی اثر مثبت در درمان هپاتیت ویروسی و سیروز کبدی دارد.

۱ قاشق چایخوری پودر چای سبز (یا ۱ عدد چای سبز کیسه ای) را به ۱ فنجان آب داغ افزوده و بگذارید ۵ دقیقه دم بکشد. سپس با کمی عسل مخلوط کرده و سه بار در روز به صورت منظم بنوشید.

۳٫ ویتامین C

ویتامین C آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو را کاهش داده و از تجمع چربی و بروز سیروز کبدی پیشگیری می کند. سعی کنید مرکبات همچون پرتقال و لیمو را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.

۴٫ زنجبیل

مواد غذایی سرشار از فیبر از جمله زنجبیل برای حفظ سلامت دستگاه گوارش بسیار مفید است و به دفع سریع سموم کبد کمک می کند.

تکه های زنجبیل را به آب داغ یا چای سبز اضافه کرده و بنوشید. اضافه کردن زنجبیل به سالاد یا اسموتی نیز تاثیر خوبی در درمان سیروز کبدی دارد.

۵٫ ریشه قاصدک

مصرف ریشه قاصدک برای پاکسازی کبد، جریان صفرا و بهبود عملکرد کبد مفید بوده و به دلیل خاصیت دیورتیک به کبد کمک می کند تا سموم را به سرعت دفع کند. چای قاصدک دارای ویتامین C فروان است و به بهبود جذب مواد مغذی و کاهش التهاب کمک می کند.

۶٫ سیب زمینی شیرین

۱ عدد سیب زمینی شیرین حاوی ۷۰۰ میلی گرم پتاسیم است که برای پاکسازی کبد عالی است. همچنین دارای آهن، منیزیم، ویتامین B6 ، D و C است و از آن جایی که قند موجود در آن به کندی از طریق کبد وارد خون می شود برای دیابتی ها مضر نمی باشد.

۷٫ موز

موز نیز حاوی مقادیر فراوان پتاسیم است و با دفع سموم و پاکسازی کبد به درمان بیماری های کبد از جمله سیروز کبدی مفید است.

سایر مواد مفید برای سیروز کبدی عبارتند از:

• سبزیجات برگ سبز تیره

• مصرف سبزیجات بخارپز یا خام یا آب سبزیجات

• آووکادو

• زردچوبه

• غذاها و مکمل های پروبیوتیک

• ریشه بابا آدم

• روغن سیاه دانه

• آب لیمو تازه

• روغن زیتون و روغن نارگیل

• سرکه سیب

پیشگیری از سیروز کبدی

اجتناب از مصرف الکل و پیشگیری از بروز هپاتیت B و C از اقدامات مهم برای جلوگیری از ابتلا به سیروز کبدی هستند. هپاتیت B با واکسیناسیون قابل پیشگیری است همچنین استفاده از کاندوم در روابط جنسی و اجتناب از سرنگ های مشترک خطر ابتلا به هپاتیت را کاهش خواهند داد.

آیا سیروز کبدی کشنده است؟

امید به زندگی در بیماران مبتلا به سیروز کبدی با توجه علت بیمار، شدت آن و عوارض ایجاد شده و بیماری های زمینه ای در بیمار متفاوت است.

در سیروز کبدی جبران پذیر معمولا عوارض خاصی ایجاد نمی شود و متوسط طول عمر بیمار بیش از ۱۲ سال خواهد بود اما در سیروز کبدی جبران ناپذیر که با عوارضی همچون آسیت، کارسینوم سلول های بنیادی، سندرم هپاتونال یا هپاتوپولموناری و غیره همراه است، معمولا در نهایت نیاز به پیوند کبد خواهد بود و افرادی که قادر به پیوند عضو نباشند میانگین عمرشان ممکن است کمتر از ۶ ماه باشد.

آیا سیروز کبدی واگیردار است؟

خیر، سیروز کبدی مسری و واگیردار نیست و تنها زمانی که به دلیل بیماری های واگیردار ایجاد شده باشد (مانند هپاتیت B)، بیماری واگیردار به دیگران منتقل خواهد شد اما این به معنای ابتلای فرد به سیروز کبدی نخواهد بود.

راه های انتقال سیروز کبدی چیست؟

از آن جایی که این بیماری مسری نیست به هیچ روشی ممکن نیست از فردی به فرد دیگر منتقل شود.